14.Y.Y.'DA YAKIN DOĞU Yakın Doğu:Anadolu, İran, Mezomotamya, Filistin, Arabistan ve Mısır'ı kapsayan bölgeye verilen addır. 14.Y.Y.'da bulunan devletler ve imparatorluklar • İran ve civarında İlhanlı Devleti, • Karadeniz'in kuzeyinde Altın Orda Devleti, • Doğu Karadeniz'de Trabzon Rum İmparatorluğu, • Anadolu'da Anadolu Selçuklu Devleti, • Mısır, Suriye, Filistin'de Memlük Devleti, • Anadolu'da Kocaeli Yarımadasıyla Güney Marmara kıyıları ve Batı Anadolu'daki bazı kentlerde Bizans İmparatorluğu. 14.Y.Y.'DA AVRUPA 14.Y.Y.'da Avrupa'da bulunan devletler ve imparatorluklar • Balkan Yarımadasında Sırp,Bulgar ve Macar Krallıkları ile Arnavutluk, Bosna, Hersek, Eflâk, Boğdan ve Erdel Beylikleri, • Balkanlarda Trakya, Makedonya, Yunanistan'da Bizans İmparatorluğu, • Merkezi Viyana olan Kutsal Roma- Germen İmparatorluğu, • İtalya Yarımadasında Venedik ve Ceneviz Cumhuriyetleri, • İtalya Yarımadasında Napoli Krallığı, • İspanya'da Beni Âhmer Devleti, Kastilya ve Aragon Krallıkları, • Doğu Avrupa'da Lehistan Krallığı, Litvanya Dükâlığı, Moskova Knezliği, • Batı Avrupa'da İngiltere ve Fransa Osmanlıların Menşei 24 Oğuz boyundan biri olan Bozokların Günhan Soyunun Kayı boyuna mensupturlar. Kayıların Anadolu'ya İlk Gelişleri 13.Y.Y. başında Ertuğrul Bey Başkanlığında Ankara'nın batısındaki Karacadağ mevkiine gelip yerleştirilmişlerdir. Not: Türkiye Selçuklu Devleti Yıkılana kadar bu devlete bağlı bir uç beyliği olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir.Bu devlet yıkılınca 1299'da bağımsızlıklarını ilân edip Osmanlı Devletini kurmuşlardır. Osman Bey zamanında fethedilen yerler Eskişehir yakınlarında Karacahisar, Sakarya boylarında Sorkun, taraklı ve Göynük, Bilecik, Yarhisar, İnegöl, Yurthisar ve Yenişehir. Koyunhisar SavaşıBizans ve Osmanlı Arasında olmuştur. Nedeni: Osmanlıların tek tek Bizans topraklarını fethedip, Bizans'ın önemli Şehirlerinden biri olan İzmit'i tehdit etmeleri. Sonucu: Osmanlı galip geldi. Bu savaştan sonra Bursa kuşatıldı ve İzmit yolu Türklere açıldı. Önemi: Bizansla Osmanlılar arasındaki ilk savaştır. Orhan Bey'in fethettiği yerler Bursa, Kandıra, Karamürsel, Semendire, Aydos, İznik, İzmit ve Tekirdağ'dan Bolayır'a kadar olan yer. 1-Kuruluş Devri (1299-1453) Osman Gazi'nin Anadolu Selçuklu Devleti tarafından uç beyi olarak atanmasıyla başlayıp İstanbul'un fethiyle sona eren dönemdir. 2-Yükselme Devri (1453-1579)İstanbul'un fethiyle başlayıp Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle sona eren dönemdir. 3-Duraklama Devri (1579-1699) Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle başlayıp Karlofça Antlaşması ile sona eren dönemdir. 4-Gerileme Devri (1699-1792) Karlofça Antlaşması ile başlayıp Yaş Antlaşması ile sona eren dönemdir. 5-Dağılma ve Çöküş Devri (1792-1922) Yaş Antlaşması ile başlayıp 1 Kasım 1922'de Saltanatın Kaldırılması ile sona eren dönemdir. Osmanlı Devleti'nin Genel Özellikleri• Türk tarihinin en uzun ömürlü devletidir. • Merkeziyetçi bir yönetim anlayışına sahiptir. • Siyasal, sosyal, askeri ve kültürel örgütlenme açısından en gelişmiş Türk devletidir. • 3 kıtaya yayılmış içerisinde 20'den fazla millet barındıran bir imparatorluk haline gelmiştir. • Siyasal ve sosyal alanda göstermiş olduğu örgütlenme bir çok batılı tarihçinin araştırma konusu olmuştur. Kurtuluş Dönemi Osmanlı Padişahları • Osman Bey (1283-1324) • Orhan Bey (1324-1362) • I.Murat (1362-1389) • I.Bayezit (1389-1402) • Fetret Dönemi (1402-1413) • I.Mehmet (1413-1421) • II.Murat (1421-1444, 1444-1451) • II.Mehmet (1444-1444, 1451-1481) Orhan Bey Dönemi Askeri, Sosyal, Kültürel Alanda Gelişmeler • 1327'de Osmanlı Devleti'nin ilkgümüş akçesi bastırıldı. • Yaya ve müsellem adında iki askeri sınıf açılarak Kapıkulu Ocaklarının temelleri atıldı. • İlk divan örgütü kuruldu ve vezir ataması yapıldı. • Şehzadelerin yetiştirilmesinde sancak sistemi uygulandı. • İznik'te ilk Osmanlı Medresesi açıldı. • Sancaklara kadı ve subaşılar atandı. Not:Orhan Bey babasından devraldığı uç beyliği teşkilatlı bir devlet haline getirdi. I.Murat• Ahilerin isyanı nedeniyle elden çıkan Ankara'yı 2. kez almak zorunda kalmıştır. • Bizans ve Bulgar kuvvetlerinden oluşan bir ordu Sazlıdere Savaşı ile yenilgiye uğratılmış ve Edirne alınmıştır. • Edirne başkent yapılmıştır. • Sırp Sındığı Savaşı olmuştur. Sırp Sındığı Savaşı Nedeni: Edirne'yi geri almak ve Türkleri Rumeli'den atmak. Sonucu: Hacı İlbey komutasındaki Osmanlı akıncı birlikleri ani baskınla Haçlı ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Önemi: Haçlılarla yapılan ilk savaştır. • 1371'de Sırplarla Çirmen Savaşı yapılmış ve Osmanlılara Makedonya yolu açılmıştır. • Anadolu Türk birliğini sağlamak için Germiyanoğullarından Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet alınmış, Hamitoğullarından 80.000 altın karşılığında Isparta, Yalvaç, Eğridir ve Karaağaç alınmıştır. • Karamanoğulları üzerine sefere çıkılmış ve beyliğin Osmanlı'ya itaati sağlanmıştır. • 1388'de Balkanlarda Osmanlı akıncı birlikleri Haçlılar tarafından Ploşnik'te yenilgiye uğratılmıştır.Bu Osmanlıların Balkanlardaki ilk yenilgisidir. • Ploşnik yenilgisi Haçlıları, Türkleri Rumeli'den atmak için ümitlendirmişti.Osmanlı Devleti'nin giderek Balkanlarda güçlenmesi Haçlıların tekrar harekete geçirmiş ve I.Kosova Savaşı meydana gelmiştir.Savaşta Osmanlı galip gelmiştir.I.Kosova zaferi Balkan Hakimiyetini güçlendirirken Haçlılar açısındanda sadece Balkan milletlerinden oluşan Haçlı Orduları ile Türlerin Rumeli'den atılamayacağı gerçeğini ortaya çıkarmıştır.Balkan devletleri bundan sonraki Haçlı ittifaklarında Avrupalı Devletlerden de yardım istemiştir. • Savaştan sonra I.Murat savaş alanında gezerken bir Sırp tarafından öldürülmüştür. • I.Murat döneminde Kazaskerlik makamı oluşturulmuş ve ilk kazaskeri olarakta Bursa kadısı Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa atanmıştır. • Yine bu dönemde Gelibolu'da acemi olanlar ocağı açılmış böylece yeniçeri ocağının temelleri atılmıştır. • Manastır merkezli olarak Rumeli beylerbeyi kurulmuştur. • Maliye teşkilatı kuruldu.İlk defterdarlık ataması yapıldı. • Tımar Sistemi Rumeli'de uygulanmaya konuldu. I.Bayezit(Yıldırım) 1389-1402 Yıldırım tahat geçer geçmez Anadolu'da Türk siyasi birliğini sağlamak için harekete geçmiştir.1390'da 1398'e kadar geçen sürede Anadolu'da Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları dışındaki beylikler Osmanlı'ya katıldı.Böylece Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlandı. Yıldırım Bayezit döneminde İstanbul dört kez kuşatılmışsada bu kuşatmalar; • Batı'da Haçlı tehlikesi, • Anadolu'daki beyliklerle mücadele, • Etkili silahların yetersizliği, • Doğu'da Timur tehlikesi nedeniyle başarıya ulaşamamıştır. Yıldırım Bayezit son İstanbul kuşatmasında Doğu'da Timur tehlikesine karşısında Doğu'da Timur tehlikesi belirince Bizansla bir anlaşma yapılmıştır. Anlaşmaya göre; • İstanbul'da bir Türk mahallesi kurulacak, cami yaptırılacak, • İstanbul'da yaşayan Türklerin davalarına bakmak üzere bir kadı tayin edilecek, • Türkler ticaret yapmak amacıyla İstanbul'a serbestçe girip çıkabilecek, Bizans Osmanlı'ya vergi ödeyecekti. Osmanlı ile Timur arasında 1402'de Ankara Savaşı olmuştur. Ankara Savaşı Nedenleri:• Bağdat Celayirleri hakimi Ahmet Celayir ve Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf'un Timru'un önünden kaçarak Yıldırım'a sığınması , • Buna karşılık Anadolu'daki Türk beyliklerinin Yıldırım'a karşı Timur'dan yardım isteyip Anadolu'ya çağırmaları, • Timur'un daha önceden Anadolu'ya gelerek Sivas'ı yakıp yıkması, Yıldırım'ın buna karşılık Erzincan ve çevresini yakıp yıkması, • Timur'un doğu'ya çıkcağı sefer öncesi batı'yı güvence altına almak istemesi, • Her iki hükümdar arasında gidip gelen hakaret dolu mektuplar, • Her iki hükümdarında Dünya hakimiyetini gerçekleştirme düşüncesinden kaynaklanan üstünlük mücadelesi.(Savaşın temel nedeni) Sonuçları: • Yıldırım Timur'a esir düştü ve 8 ay sonrada öldü, • Yıldırım'ın oğulları arasında taht mücadelesi başladı ve fetret devri yaşandı. • Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu.Beyliklerin birçoğu yeniden kuruldu. • İstanbul'un alınması gecikti.Bizans'ın ömrü yarım asır kadar uzadı. • Osmanlıların Balkanlarda ilerleyişi bir süre için durdu. Yıldırım döneminde Gelibolu'da ilk Osmanlı tersanesi açılmıştır. Kütahya merkezli olarak Anadolu beylerbeyi kurulmuştur. Coğrafi Keşiflerin Nedenleri: • Haçlı seferleri sırasında Avrupalıların İslam ülkesindeki bolluk ve refahı görmeleri bundan etkilenerek varlıklı yaşama ulaşmak için yeni kaynak arayışına girmeleri. • Osmanlıların ticaret merkezlerini ele geçirmesi ile Avrupalıların kendilerine yeni ticaret alanları bulma gereksinimi. • Avrupa'daki siyasi ve ekonomik mücadelelerde yenik düşenlerin yerleşebilecekleri toprak arayışları. • Avrupalıların Çin'den ve Hindistan'dan getirilen malları doğrudan ve ucuza kendilerinin almak istemeleri. • Avrupalıların Hristiyanlığı yaymak istemesi. • Pusulanın Avrupa'ya gelmesi. • Kaliteli gemilerin yapılması. • Cesur gemicilerin yetişmesi. • Haçlıların seferleri sırasında Müslümanlardan dünya coğrafyası ile ilgili yeni bilgiler öğrenmeleri. Coğrafi Keşiflerin Sonuçları:• Dünya'nın büyük kıtalarından; Afrika'nın tamamı ve Amerika keşfedildi. • Büyük sömürge imparatorlukları kuruldu: • Burjuva sınıfı önem kazanırken, soylu sınıfı önemini kaybetti. • Avrupa'dan Amerika'ya göçlerle, Avrupa kültürü ve uygarlığı yayıldı. • Amerika'dan Avrupa'ya bol miktarda altın ve gümüş geldi.Zenginliğin esası toprak olmaktan çıktı. • Deniz ticaret yolları önem kazandı. • Bilinmeyen hayvanlar ve bitki türleri tanındı. • Köle ticareti ortaya çıktı. • Hristiyanlık yeni yerlere yayıldı. • Avrupa'da kilise ve papaya olan güven azaldı. Rönesansın Nedenleri:• Matbaanın bulunmasıyla eski döneme ait eserlerin bastırılması ve eski kültürün öğrenilmesi. • Coğrafi keşiflerin sonrasında, Avrupa halkının zenginleşmesi ve yaşam seviyesinin yükselmesi sonucunda Avrupa'da sanattan ve edebiyattan zevk alan bir sınıfın doğması. • Edebiyatçı, şair ve sanatçıları koruyan kişilerin bulunması. • 15. ve 16.yüzyılda dahi sanatçıların yetişmesi ve bunlara kilise baskısı olmadan sanatlarını ortaya koyma fırsatı verilmesi. • Ortaçağ'dan beri gelişmekte olan güzel sanatların 15. ve 16. yüzyıllarda olgunlaşması. • Türklerin İstanbul'u fethetmeleri üzerine Bizans'ta bulunan bazı bilginlerin İtalya'ya göç ederek eski Yunanca'yı öğretmeleri ve bu döneme ait eserleri tanıtmaları. Rönesansın Sonuçları: • Skolastik düşüncenin yerine, deney, gözlem ve araştırmaya dayanan pozitif düşünce sisteminin gelmesi. • Reformun doğuşuna sebep oldu. Reformun Nedenleri:• Matbaanın bulunmasıyla çok sayıda İncil basıldı.İncili okuyan insanlar gerçekleri öğrendi ve kiliseye karşı şüpheleri, eleştirileri arttı. • Rönesans ile,skolastik düşünce yıkıldı ve pozitif düşünce doğdu.İnsanlar özgürce dini konulurı tartışmaya başladı. Papaların dini güçlerini kullanarakekonomik yönden halkı sömürmeye başlaması. Reformun Sonuçları: • Avrupa'da mezhep birliği bozuldu.Protestan,Kalvenizm,Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıltı. • Papalar eski gücünü kaybetti.Katolik kilisesi kendini yenilemek zorunda kaldı. • Eğitim dinin etkisinden çıkarılarak laikleştirildi. • Katolik kilisesinden ayrılan ülkelerde kilisenin malları elinden alındı. • Avrupa'da siyasal açıdan bölünme oldu. Osmanlı'da yaşayan Hristiyanlar reformdan etkilenmişler midir?Neden? Etlilenmemiştir.Çünkü hem ortodoks hem de Katolik Hristiyanlar geniş bir inanç özgürlüğüne sahiptiler. Feodalite yönetimi nasıl ortaya çıkmıştır? Soylular,tasarrufları altındaki topraklarda mutlak haklara sahiptiler.Düşman saldırıları karşısında kraldan yardım görmeyen toprak sahibi soylular kendilerini korumak için şövalye denilen savaşçılar toplamışlar,şatolar ve kaleler yaptırmışlardır.Böylece tüm Orta Çağ boyunca devam edecek feodalite yönetimi ortaya çıktı. Amasya Antlaşmasının önemi: Osmanlılarla İranlılar arasında imzalanan ilk resmi antlaşmadır. Ferhat Paşa Antlaşmasının önemi: Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti, doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır. Kıbrıs'ın Osmanlı tarafından fethedilmesinin ne gibi önemi vardır? Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliği altına girdi.Mısır deniz yolunun ve Güney Anadolu kıyılarının güvenliği sağlandı. Not:İsyan sonucu öldürülen ilk padişah Genç Osman'dır. Celâlî İsyanları: Nedeni: Ekonomik kriz Sonuçları: Osmanlı ekonomisinin iyice bozulmasına neden oldu.Anadolu'nun büyük kısmı harabe haline geldi.İsyancılardan, askerlerden ve halktan yüzbinlerce insan yaşamını yitirdi.Güvenlik nedeniyle köylünün toprağını terk etmesi sonucu üretim azaldı, tarım ve hayvancılık geriledi. 17.YY'da Osmanlı Devleti'nin Dış Siyaseti Osmanlı Devleti'nin doğu siyaseti(İran) Nasuh Paşa Antlaşması(1611)• Osmanlılar, Ferhat Paşa Antlaşması'yla İran'dan aldıkları yerleri geri verdiler. • Buna karşın İran, Osmanlılara yılda 200 deve yükü ipek vermeyi kabul etti. Kasr-ı Şirin Antlaşması(1639)• Azerbaycan ve Revan İranlılara bırakıldı. • Bağdat, Musul ve Diyarbakır Osmanlılarda kaldı. Önemi: Bugünkü İran sınırı bu antlaşmayla çizilmiştir. Osmanlı-Lehistan ilişkileri: Bucaş Antlaşması(1672) • Podolya Osmanlılarda kalacak, • Lehistan kuvvetleri Ukrayna'dan çekilecek, • Lehistan Osmanlılara her yıl vergi vercekti. Önemi:Osmanlıların batıda toprak elde ettiği son antlaşmadır. Osmanlı- Avusturya ilişkileri: Zitvatoruk Antlaşması(1606) • Avusturya'nın eskiden beri Osmanlı Devleti'ne verdiği 30.000 altınlık vergi kaldırılacak, buna karşılık Avuturya bir defaya özgü olarak Osmanlı Devleti'ne savaş zararı ödemesi yapacaktı. • Savaş sırasında alınan Eğri, Kanije ve estergon kaleleri Osmanlılarda kalacak; Avusturya İmparatoru, protokol yönünden Osmanlı padişahına eşit sayılacaktı. Önemi:• Osmanlı-Avusturya arasında yapılan ilk antlaşmadır. • Orta Avrupa'daki Osmanlı üstünlüğünü sona erdiren bir belge oldu. Karlofça Antlaşması(1699) Osmanlı Devleti ile Avusturya, Lehistan ve Venedik arasında ayrı ayrı yapılmıştır. • Temeşvar dışında kalan bütün Macaristan ve Erdel, Avusturya'ya verildi. • Ukrayna ve Podolya Lehistan'a; Mora ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere bırakıldı. • Antlaşmanın 25 yıl süreceği kabul edildi. Önemi: Osmanlı Devleti'nin batıda toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Küçük Kaynarca Antlaşması(1774)• Kırım Hanlığı, Bucak, Nogay, Yediçikül kabileleri ile Tatarlar hiçbir devlete bağlı olmayıp bağımsız olacak, ancak din işlerinde, aynı zamanda halife olan Osmanlı padişahına bağlı kalacaktı; Yenikale, Kerç ve Azak dolayları Ruslara bırakılacak, Osmanlı ve Rus Devletleri, han seçimlerine karışmayacaklardı. • Rusya, bu savaşta ele geçirdiği Eflâk, Boğdan, Besarabya ve Ege adalarını geri verecekti. • Rus ticaret gemileri Karadeniz ve Akdeniz'de serbestçe dolaşabilecek. • Ruslar, İstanbul'da devamlı elçi bulundurarak ve bu elçi, büyük devletlerin elçilerine tanınan ayrıcalıklara sahip olacaktı. OSMANLI TARİHİNİN ÜÇ MEŞUM (UĞURSUZ ANTLAŞMASI) 1-Karlofça Antlaşması 2-Küçük Kaynarca Antlaşması 3-Sevr Antlaşması III. SELİM DÖNEMİ*Osmanlı tarihinde isyan sonucu öldürülen 3. padişahtır. YAŞ ANTLAŞMASI Tarih:1792 Taraflar: Osmanlı-Rusya Önemi: Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etti. Böylece Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kesin olarak kaybetti. OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ 1-Osmanlı Fransız ilişkileri Fransa kralı Fransuva’yı Şarlken’den kurtarmak için Osmanlıların yaptığı Mohaç Meydan Muharebesi ile Kanuni döneminde başladı. 2-Kanuni, Fransızlara kapitülasyonlar verdi. 3-Belgrad antlaşmalarında arabuluculuk yapan Fransa kapitülasyoların süresiz hale gelmesini sağladı. 4-Osmanlılar Fransız İhtilali’nden sonra kurulan Fransız yönetimini tanıdı. 5-Fransa İngiltere’nin sömürgelerine göz dikti ve sömürgelerine giden yolu kesmek için Osmanlı yönetimindeki Mısır’ı işgal etti. Ancak Napolyon ilk yenilgisini Nizam-ı Cedid askerlerinden Akka’da aldı ve bölgeden çekildi. 6-Fransa kapitülasyonlardan faydalanmakla birlikte Osmanlılar aleyhindeki bütün ittifaklara katıldı. 7-Fransa Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki topraklarına göz dikti ve Cezayir ve Tunus’u işgal etti. 8-Balkan milletlerini Osmanlılar aleyhine kışkırttı. 9-Yahudileri Filistin’de devlet kurmaya davet etti. 10-Bütün bu gelişmeler karşısında Osmanlılar İngilizlere yanaştı ancak İngiltere’nin Mısır’ı işgali üzerine Osmanlılar yeniden Fransız yanlısı bir politika izlediler. 11-I.Dünya Savaşı’nda Fransa İtilaf devletleri saflarında Osmanlılara saldırdı ve savaş sonunda Osmanlı topraklarını paylaşan ve işgal eden devletler arasına katıldı KABAKÇI MUSTAFA İSYANI Tarih:1807 Sebep: 1-III. Selim’in ıslahatlarını (Nizam-ı Cedid hareketi) Yeniçeriler, din adamları ve esnaf çıkarlarına uygun bulmadı. 2-III.Selim Yeniçerilere Nizam-ı Cedid askerinin elbisesini giydirmek istiyor ve Yeniçerileri düzenli talime tabi tutmak istiyordu. Sonuç: 1-III.Selim Nizam-ı Cedid’i kaldırdı. 2-Asiler III.Selim’i tahttan indirip yerine IV.Mustafa’yı çıkardılar. 3-İsyanı bastıran Alemdar Mustafa Paşa Kabakçı ve adamlarını öldürttü. 4-IV.Mustafa, yeniden tahta çıkma ihtimali olan III.Selim’i öldürttü. 5-Alemdar Mustafa Paşa IV.Mustafa’yı tahttan indirip yerine II.Mahmud’u çıkardı. Önemi: Kabakçı Mustafa isyanı Nizam-ı Cedid dönemini ortadan kaldırmıştır. II. MAHMUD DÖNEMİ*Devlet memurlarının pantolon, ceket ve fes giymesini kanunlaştırdı. *Nizam-ı Cedid ordusunun Kabakçı isyanı ile ortadan kaldırılması üzerine Alemdar Mustafa Paşa Sekban-ı Cedid ordusunu kurdu. Yeniçeriler bir isyan sonucu Alemdar Mustafa Paşa’yı öldürerek bu ocağa son verdiler. TİLSİT ANTLAŞMASI Tarih: 1807 Taraflar: Fransa-Rusya Önemi:Fransa Osmanlı Devleti ile Rusya arasında arabuluculuk yapacaktı. SENED-İ İTTİFAK (1808) Önemi: 1-Osmanlılardaki ilk demokrasi hareketidir. (Çünkü padişah ilk kez yönetimde kendisinden başkalarının da söz sahibi olduğunu kabul etmiştir.) 2-Osmanlıların eyaletler üzerindeki otoritesi yeniden kuruldu. KALE-İ SULTANİYE ANTLAŞMASI Tarih:1809 Taraflar: Osmanlı-İngiltere Önemi:Tilsit antlaşmasına karşılık olarak İngiltere ile Osmanlı Devleti aralarındaki anlaşmazlıklara son vermeyi, siyasi, ticari ilişkilerini geliştirmeyi kabul ettiler. BÜKREŞ ANTLAŞMASI Tarih:1812 Taraflar: Osmanlı-Rusya Önemi: Sırbistan’a ayrıcalıklar verildi. VAKA-YI HAYRİYE Tarih:1826 Önemi: II.Mahmut Yeniçeri kışlalarını topa tuttu. Bu olay sonunda Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. Yeniçeri Ocağı’nın yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adlı yeni bir ordu kuruldu. NAVARİN BASKINI Tarih: 1827 Taraflar: Osmanlı X İngiltere, Fransa, Rusya Sebebi: Yunanistan’ın bağımsızlığını Osmanlılara kabul ettirmek. Sonuç: Müttefikler Navarin’de demirli bulunan Osmanlı ve Mısır donanmalarını yaktılar. EDİRNE ANTLAŞMASI Tarih:1829 Taraflar: Osmanlı- Rusya Önemi: Yunanistan bağımsız oldu. MISIR MESELESİ1-Osmanlı Devleti Mora isyanını bastırmak için Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi. Mehmet Ali Paşa Bu yardımına karşılık Mora’yı istedi. Fakat Yunanistan bağımsız olunca Mora da onu katıldı ve Mehmet Ali Paşa Bu sefer Suriye valiliğini istedi. 2-Osmanlılar Suriye’yi Mehmet Ali Paşa’ya vermek istemeyince Mehmet Ali Paşa saldırıya geçti ve Konya’ya kadar ilerledi. 3-II.Mahmut Mehmet Ali Paşa isyanına karşılık batılı devletlerden yardım istedi. Cevap alamayınca Rusya’dan yardım istedi ve Rusya yardıma geldi. 4-Rusya’nın Osmanlılara yardıma gelmesi üzerine batılı devletler Mehmet Ali Paşa ile Osmanlıları Kütahya Antlaşması ile barıştırdılar. Mehmet Ali Paşa’ya Mısır, Girit, Suriye, Adana ve Cidde valilikleri bırakıldı. 5-Osmanlı Devleti Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşmasını imzaladı ve Boğazlar sorunu ortaya çıktı. 6- Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmemişti ve Mehmet Ali Paşa yeniden saldırıya geçti. Mehmet Ali Paşa. Nizip savaşında Osmanlıları yendi. Batılı devletler bunun üzerine Londra Protokolü ile Mehmet Ali Paşa ve Osmanlıları barıştırdılar. Mehmet Ali Paşa’ya Mısır babadan oğla geçmek şartıyla bırakıldı. (1840). KÜTAHYA ANTLAŞMASI Tarih:1833 Taraflar: Osmanlı-Mısır valisi Mehmet Ali Paşa Maddesi: Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde valiliği ile Adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verildi. HÜNKAR İSKELESİ ANTLAŞMASI Tarih:1833 Taraflar: Osmanlı-Rusya Önemi:Antlaşma ile Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır. BALTA LİMANI ANTLAŞMASI Tarih: 1838 Taraflar: Osmanlı-İngiltere Önemi: Osmanlıların imzaladığı en ağır kapitülasyon antlaşmasıdır. ABDÜLMECİD DÖNEMİ LONDRA KONFERANSI Tarih:1840 Taraflar: İngiltere, Rusya, Avusturya, Prusya Maddeleri: 1-Mısır hukuki yönden Osmanlılara bağlı kalacak, 2-Mısır yönetim olarak Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakılacak, 3-Suriye, Girit ve Adana valilikleri Osmanlılara geri verilecek. *Abdülmecid 1841’de Mısır Fermanı ile Mısır’ın yönetim düzenini belirlemiştir. LONDRA ANTLAŞMASI-BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİTarih:1841 Taraflar: Osmanlı, İngiltere, Fransa, Prusya, Avusturya, Rusya Önemi: 1-Boğazlar uluslar arası bir statü kazandı. 2-Boğazlar sorunu ilk kez devletler arası bir konferansta görüşülmüştür. TANZİMAT FERMANI (GÜLHANE HATT-I HÜMAYUNU) (3 Kasım 1839) Fermanla: 1-Hıristiyan- Müslüman bütün vatandaşların eşitliği, can, mal ve namus güvenliği sağlandı. 2-Mal edinme ve miras hakkı tanındı. 3-Müsadere usulü kaldırıldı. Ferman sayesinde Osmanlı Devleti, batılı devletlerin desteğini sağladı ve Mısır meselesinin çözümü kolaylaştı. KIRIM SAVAŞI Tarih: 1853-1856 Taraflar: Rusya X Osmanlı+İngiltere+Fransa+Piyomente Sebep: Osmanlı ordusunun modernleştirilme çalışmaları Rus çarı I.Nikola’nın hoşuna gitmemiş ve Osmanlı ordusu güçlenmeden önce saldırmayı düşünmüştü. Sonuç: Paris Antlaşması ile savaş sona erdi. Önemi: 1-Avrupalı devletler ilk bir savaşta Osmanlılara yardım ettiler. Çünkü Rusya’nın Osmanlıları yıkarak topraklarına yerleşmesini istemiyorlardı. 2-Bu savaş sırasında Osmanlı Devleti ilk kez dış borç aldı ( İngiltere’den). PARİS ANTLAŞMASI: Tarih:1856 Taraflar: Rus- Osmanlı+ İngiltere+Fransa+Avusturya+Sardunya Önemi: Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayıldı ve toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisi altına alındı. ISLAHAT FERMANI (1856): Fermanla: 1- Hıristiyan vatandaşların can ve mal güvenliği sağlanacaktı. 2- Hıristiyanlara din ve eğitim özgürlüğü tanınacaktı. 3- Gayrı müslimlerde devlet memurluğu ve askerlik yapabilecekti. 4- Gayrı müslimler de taşınmaz mallar satın alabileceklerdi (ev gibi). 5-İltizam usulüne son verilecek. Islahat Fermanı Paris Antlaşması ile güvence altına alınmıştır. ABDÜLAZİZ DÖNEMİ*İntihar eden ilk Osmanlı padişahıdır. *Avrupa’ya giden ilk Osmanlı padişahıdır. *Yavuz Sultan Selim’den sonra Mısır’a giden ilk Osmanlı padişahıdır. ŞARK MESELESİ-TÜRK MESELESİ Şark Meselesi V. Yüzyılda Huğ kavimlerinin Avrupa’ya gelişi ile başlar. Şark Meselesi 1815 Viyana Kongresi’nde Rus çarı Aleksander tarafından ortaya atılmıştır. Avusturya, Rusya, Fransa, İngiltere arasında Osmanlı topraklarının paylaşılmasıdır. Şark meselesine göre: 1-Türkler Avrupa’dan atılmalı 2-Türkler Balkanlardan atılmalı 3-Türkler Anadolu’dan atılmalı 4-Mümkünse Orta Asya’ya dönmeleri sağlanmalıdır. V. MURAT DÖNEMİ*Abdülaziz’den sonra tahta çıkan V.Murat akıl sağlığı bozulunca tahttan indirildi ve yerine II.Abdülhamit tahta çıktı. II.ABDÜLHAMİD DÖNEMİ: *II.Abdülhamit Tanzimat’ın son, meşrutiyetin ilk padişahıdır. İslamcı ve Alman yanlısı bir politika izlemiştir. I.MEŞRUTİYET (1876-1878) (20 Mart 1877- 14 Şubat 1878) I.Meşrutiyet Meclisi ikiye ayrılıyordu: 1- Meclis-i Mebusan (Milletvekilleri, halk tarafından seçilirlerdi.) 2-Meclis-i ayan (Devletin ileri gelenleri, padişah tarafından seçilirlerdi.) I.Meşrutiyet Meclisi ilk Osmanlı anayasası olan Kanun-ı Esasi’yi uygulamıştır. Bu anayasa padişahı yeniden açma şartı ile meclisi kapatma yetkisi veriyordu. II.Abdülhamid, 1877-78 Osmanlı-Rus savaşındaki yenilgiyi bahane ederek meclisi kapatmıştır. I.Meşrutiyet Meclisi’nde 44 Hıristiyan, 4 Yahudi, 71 Müslüman milletvekili ile padişahın atadığı 26 ayan vardı. 1877-1878 OSMANLI- RUS SAVAŞI (93 HARBİ) Sebep:Osmanlı Devleti Sırbistan ve Karadağ’a ayrıcalıklar verilmesini kabul etmiyordu. Sonuç: Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması ile savaş sona erdi. Önemi: Bu savaş sırasında Kafkaslardan ve Balkanlardan Osmanlı topraklarına en büyük göç yaşanmıştır. BERLİN ANTLAŞMASI Tarih:1878 Taraflar: Osmanlı+İngiltere-Rusya Maddeleri: 1- Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu. 2- Bulgaristan üçe ayrıldı. A)Bulgar Prensliği B) Makedonya C) Doğu Rumeli 3-Doğu Anadolu’da Ermenilerin oturduğu yerde ıslahat yapılacak. 4-Bosna-Hersek hukuki olarak Osmanlılara bağlandı ve yönetimi bir süre için Avusturya’ya bırakıldı. 5-Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakıldı, Doğubeyazıt ise Osmanlılarda kaldı. Önemi: 1-Rusya ile imzalanan Ayastefanos Antlaşması’nı geçersiz kılmıştır. 2-Osmanlıların başına Ermeni meselesini açmıştır. (Rusya bundan böyle Akdeniz’e inmek için doğuda bir Ermeni devletinin kurulması için çalışacaktır. İngiltere ise kendisine bağlı bir Ermeni devleti kurdurarak Rusya’nın Akdeniz’e inmesini engellemeye çalışacaktır.) 3-Bu antlaşma Panslavizm akımının bir zaferidir. 4- Berlin Antlaşması’nda arabuluculuk yapan İngiltere bunun karşılığı olarak Kıbrıs adasına yerleşmiştir. 1885 İSTANBUL ANTLAŞMASI Taraflar: Osmanlı-Mısır Önemi:İngiltere’nin Mısır’daki varlığı resmiyet kazandı. DÖMEKE MEYDAN SAVAŞI Tarih: 1897 Taraflar: Osmanlılar X Yunanlılar Sebep:Girit’in Yunanistan’a bağlanmak istemesi Sonuç: Osmanlılar yendiği halde Batılı devletlerin isteği ile İstanbul’da bir antlaşma yapılarak savaşa son verildi. 1897 İSTANBUL ANTLAŞMASI Taraflar: Osmanlılar- Yunanlılar Önemi: Girit özerk hale geldi. (II.Meşrutiyet’in ilan edildiği sıralarda Yunanistan Girit’i işgal etti ve adayı Yunanistan’a bağladı. Balkan savaşları sonunda imzalanan Atina Antlaşması ile Girit Yunanistan’a bağlandı.) DÜYUN-I UMUMİYE II.Abdülhamid döneminde Osmanlılar dış borçlarını ödeyemeyince Avrupalı devletler alacaklarına karşılık Düyun-ı Umumiye (Genel Borçlar) idaresini kurdular (1881). Başında alacaklı devletlerin bulunduğu idare tütün, ispirto, pul, tuz ve orman gelirlerine el koydular. Böylece Osmanlılar ekonomik bağımsızlıklarını kaybettiler. ERMENİ MESELESİ II.MEŞRUTİYET II.Meşrutiyet’in I.Meşrutiyet’ten tek farkı, II.Meşrutiyet meclisinde siyasi partilerin olmasıdır. *II.Meşrutiyet’in getirdiği karışıklık ortamında Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Avusturya Bosna-Hersek’i, Yunanistan Girit adasını kendi topraklarına kattığını ilan etti. VI.Mehmet 1919’da Meclis-i Mebusan’ı kapattı. 31 MART OLAYI (1909) Sebep: Meşrutiyet’i ortadan kaldırıp, II.Abdülhamid’i tahttan indirmek. Sonuç: Hareket ordusu isyanı bastırdı. II.Abdülhamid tahttan indirilerek V.Mehmet Reşad tahta çıkarıldı. V.MEHMET DÖNEMİ (REŞAD) *I.Dünya Savaşı’nın Osmanlı padişahıdır. TRABLUSGARB SAVAŞI Tarih:1911-1912 Taraflar: Osmanlı X İtalya Sebep: 1-İtalya kendisine sömürge arıyordu. 2-Trablusgarb İtalya’nın tam karşısındaydı ve savunmasızdı. ( Osmanlılar karadan yardıma gelemiyorlardı çünkü arada İngiliz işgalindeki Mısır vardı. Donanmaları olmadığı için de denizden gelemiyorlardı.) Sonuç: Uşi Antlaşması ile savaş sona erdi. UŞİ ANTLAŞMASI Tarih: 1912 Taraflar: Osmanlı- İtalya Maddeleri: 1- Trasblusgarb ve Bingazi İtalya’ya bırakıldı. 2- 12 ada Balkan savaşları sonuna kadar İtalya’ya bırakıldı. ( İtalya bu adaları bize vermemiş 1947’de Yunanistan’a terk etmiştir.) Önemi: 1-Bu antlaşma ile Osmanlıların Afrika kıtasındaki varlıkları sona erdi. 2- Bu savaştaki güçsüzlüğü görülen Osmanlılara Balkan devletleri saldırdılar. BALKAN SAVAŞLARI I.BALKAN SAVAŞI Tarih:1912-1913 Taraflar: Osmanlı X Karadağ, Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan Sebep: Balkan devletlerinin Osmanlıları Balkanlardan ve Rumeli’den atmak istemesi Sonuç: Osmanlılar Midye-Enez çizgisinin batısındaki tüm toprakları kaybettiler(Edirne dahil) LONDRA ANTLAŞMASI Tarih:1913 Taraflar: Osmanlılar-Balkan devletleri Maddeleri: 1-Midye-Enez hattı Osmanlı Devleti’nin Trakya sınırıdır. 2-Edirne Bulgaristan’a verildi. 3-Girit Yunanistan’a verildi. 4-Gökçeada ve Bozcaada dışındaki Ege adalarının durumu büyük devletlerin kararına bırakıldı. II.BALKAN SAVAŞI Tarih:1913 Taraflar: Bulgaristan X Sırbistan, Yunanistan, Romanya Sebep: I.Balkan Savaşı sonunda Bulgaristan’ın çok toprak kazanması Balkan devletlerinin hoşuna gitmemişti. Makedonya’nın paylaşılmasında Sırplar ile Bulgarlar anlaşamıyorlardı. Sonuç: 1-Bu savaşa katılmayan Osmanlılar savaş sırasında Edirne ve Kırklareli’yi geri aldılar. 2- Savaş sonunda imzalanan antlaşmalarla Osmanlıların Balkanlardaki ve Ege denizindeki üstünlüğü sona ermiştir. BÜKREŞ ANTLAŞMASI Tarih:1913 Taraflar: Balkan devletleri Maddeleri: 1-Bulgaristan Dobruca’nın bir bölümünü Romanya’ya verdi. 2-Selanik Yunanistan’a verildi. 3-Manastır Sırplara bırakıldı. Önemi:Balkan savaşlarını sona erdiren antlaşmadır. İSTANBUL ANTLAŞMASI Tarih:1913 Taraflar:Osmanlılar-Bulgarlar Maddeleri: 1-Edirne, Dimetoka, Kırklareli Osmanlılara; Kavala ve Dedeağaç Bulgaristan’a bırakıldı. 2-Meriç nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi. ATİNA ANTLAŞMASI Tarih:1913 Taraflar: Osmanlı-Yunanistan Maddesi: Osmanlılar Yanya, Selanik ve Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu kabul ettiler.(Yunanistan Ege adalarını da istedi, reddedildi, görüşmeler sırasında I.Dünya Savaşı çıktı, adalar sorunu Lozan Antlaşması’nda çözüldü.) DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI 1-OSMANLICILIK: Din, dil, ırk ayrımı yapmadan Osmanlı topraklarında yaşayan herkesin Osmanlıyım demesini sağlamak. Balkan savaşları ve Ermeni olayları bunun gerçekleşemeyeceğini gösterdi. 2-İSLAMCILIK: Bütün İslam ümmetini Osmanlı bayrağı altında toplama düşüncesi. Arnavutların bağımsız olmaları, Arapların I.Dünya savaşı sırasındaki tutumları bunun gerçekleşmeyeceğini göstermiştir. 3-TÜRK BİRLİĞİ (TURANCILIK) Türkiye, Rusya, İran, Afganistan ve Çin’de yaşayan Türkleri bir bayrak altında toplayarak Turan adlı bir devlet kurma düşüncesi. 4-TÜRKÇÜLÜK Osmanlı Devleti’nde yaşayan Türkleri yönetimde ve sosyal hayatta hakim kılma düşüncesi. 5-BATICILIK Osmanlı Devleti’nin tek kurtuluşunun batıya ayak uydurmak olduğunu savunmak. Batıcılara göre:1-Batının tekniği alınmalıdır. 2-Batının tekniğinin yanında onu oluşturan kültür yapısı da alınmalıdır. *Bu beş düşüncenin ortak özelliği: Hiç biri Osmanlı Devleti’ni yıkılmaktan kurtaramamıştır. I.DÜNYA SAVAŞI Tarih:1914-1918 Tarafları: İtilaf devletleri ( İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya) X İttifak devletleri (Almanya, Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan) Sebepleri: 1-I.Dünya Savaşı’nın en önemli sebebi İngiltere ile Almanya arasındaki ekonomik rekabettir. 2-İngiltere: Sömürgelerini korumaya çalışıyordu. 3-Almanya: İngiltere’nin sömürgelerine göz dikmişti. 4-Fransa: Almanya’ya kaptırdığı sanayi bölgesi Alsas Loren’i geri almak istiyordu. 5-Avusturya: Panslavizm tehlikesinden korunmaya çalışıp, Balkanlara yayılmaya çalışıyordu. 6-Bulgaristan: Almanya ile Osmanlı Devleti arasında ulaşımı sağlamak için savaşa girmesi gerekiyordu. 7-İtalya: Halkını doyurmak için verimli topraklara ihtiyacı vardı. 8-Rusya: Sıcak denizlere açılmak istiyordu. 9-Osmanlı Devleti: Savaşa girmesi için hiçbir nedeni yoktu. Balkan savaşlarından yeni çıkmıştı. Savaşa girerse Almanya Rusya’nın açacağı doğu cephesinde rahatlayacaktı. Çünkü Rusya kuvvetlerinin bir kısmını Osmanlı cephelerine kaydıracaktı. Ayrıca Almanya, Osmanlı topraklarında denetim kurarak İngilizlerin sömürgelerine giden yolu kapatmayı amaçlıyordu. Osmanlı padişahlarının halifelik sıfatını da kullanarak Müslüman devletlerin savaşa girmesini sağlayacak ve boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım gitmesini engelleyecekti. Berlin-Bağdat demiryolu hattını kullanıp Musul-Kerkük petrollerinden de yararlanacaktı. Savaşın bahanesi: 24 Haziran 1914’te Avusturya veliahtı Sırbistan’ı ziyareti sırasında bir Sırplı tarafından suikast sonucu öldürüldü.Bu olaydan sonra Avusturya Sırbistan’a savaş açtı ve I.Dünya Savaşı başlamış oldu. I.Dünya Savaşı’nda Osmanlı cepheleri: 1-Kafkasya cephesi 2-Kanal Cephesi 3-Çanakkale Cephesi 4-Irak cephesi 5-Hicaz ve Yemen Cephesi 6-Suriye ve Filistin Cephesi 7-Galiçya Cephesi 8-Romanya ve Makedonya Cephesi I.DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI 1-Yenen ve yenilen devletler arasında barış sağlamak amacıyla Ocak 1919’da Paris’te bir konferans toplandı. 2-Konferansta Fransa’nın amacı Almanya’yı bir daha savaş yapamayacak hale getirmekti. 3-Konferansta en çok tartışılan devlet Osmanlı Devleti oldu. 4-Yenilen devletler ile imzalanan antlaşmalar ile savaş sona erdi. 5-Avrupa’nın ve dünyanın haritası yeniden çizildi. 6-Bir çok devlet ve imparatorluklar yıkıldı, yeni devletler kuruldu. I.DÜNYA SAVAŞI SONUNDA İMZALANAN ANTLAŞMALAR VERSAY ANTLAŞMASI Tarih:28 Haziran 1919 Taraflar:Almanya-İtilaf devletleri Önemi:Almanya bu antlaşma ile büyük ölçüde toprak kaybetti ve bütün deniz aşırı sömürgeleri elinden çıktı. Ayrıca antlaşma Almanya’ya büyük ekonomik yükümlülük getirdi. SAİNT GERMAİN (SEN JERMEN) ANTLAŞMASI Tarih:10 Eylül 1919 Taraflar:Avusturya-İtilaf devletleri Önemi:Avusturya, Macaristan,Çekoslovakya ve Yugoslavya’nın bağımsız birer devlet olmasını kabul etti. Antlaşma Avusturya’ya büyük ekonomik yük getirdi. NEUİLLY (NÖYYİ) ANTLAŞMASI Tarih:27 Kasım 1919 Taraflar: Bulgaristan-İtilaf devletleri Önemi: Bulgaristan topraklarının bir kısmını Yunanistan ve Yugoslavya’ya bıraktı. Bulgaristan’ın Ege Denizi ile bağlantısı kesildi. Ayrıca savaş tazminatı ödeyecekti. TRİANON (TRİYANON) ANTLAŞMASI Tarih:1919 Taraflar: Macaristan-İtilaf devletleri Önemi:Macaristan topraklarının bir kısmını Çekoslovakya, Yugoslavya ve Romanya’ya bıraktı. *Bu antlaşmalarla Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan’da zorunlu askerlik kaldırıldı. MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI Tarih: 30 Ekim 1918 Taraflar: Osmanlılar-İtilaf devletleri Önemi: Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti fiilen sona erdirilmiş ve toprakları İtilaf güçlerince paylaşılmıştır. SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI Tarih:10 Ağustos 1920 Taraflar: Osmanlılar- İtilaf devletleri Önemi:Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti fiilen sona erdi ancak Kurtuluş Savaşı başlamıştı. Bu sebeple Sevr Antlaşması ölü doğmuş olarak kabul edilir. LOZAN ANTLAŞMASI Tarih: 24 Temmuz 1923 Taraflar:Türkiye Cumhuriyeti-İtilaf devletleri Önemi:Türkiye Cumhuriyeti kendisini parçalamak isteyen devletlere bağımsızlığını kabul ettirdi. OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI OSMANLI DEVLET ANLAYIŞI 1-Eski Türk gelenekleri 2-İslam dininin devlet anlayışı 3-Hakim olunan topraklardaki toplumların devlet anlayışlarıdır. OSMANLI DEVLETİ’NDE TOPLUM 1-Askeri (Yönetenler) 2-Reaya (Yönetilenler) olmak üzere iki kısma ayrılırdı. DEVLET (MERKEZ) YÖNETİMİ *Osmanlı Devleti’nde yönetim mutlak monarşi ve teokratik bir özelliğe sahipti. Padişahlar Yavuz Sultan Selim’den itibaren halife unvanını aldılar. *Fatih Sultan Mehmet çıkardığı kanunname ile padişah olan kişiye, rakip olan kardeşlerini öldürme yetkisi vermiştir. Böylece yönetimde eski veraset sistemi ( devletin hükümdar ailesinin ortak malı sayılması) geleneği kaldırılmıştır. *I.Ahmet çıkardığı bir kanunla Osmanlı hanedanının ekber ve erşed olanının ( yani büyük ve aklı başında ) tahta geçmesine karar vermiştir. Böylece tahta hükümdarın kardeşleri de çıkabilmişlerdir. HÜKÜMDARLIK SEMBOLLERİ 1-Hutbe 2-Sikke (Para bastırmak) 3-Davul (tabl) 4-Sancak 5-Tuğ 6-Kılıç kuşanmak DİVAN-I HÜMAYUN *Divan devlet işlerini görüşülüp karara bağlandığı, savaş ve barışa karar verildiği, büyük davaların ele alındığı bir kuruldu. Bu günkü Bakanlar Kuruluna benzeyen divan, padişaha danışmanlık yaparlardı. Divanda son söz yine padişaha aitti. Divana Kuruluş döneminde padişahlar, daha sonra sadrazamlar başkanlık etmişlerdir. Divan Topkapı Sarayı’nda Kubbealtı denilen yerde toplanırdı. Orhan Bey zamanında kurulan Divan-ı Hümayun, II.Mahmut döneminde kaldırılmış, Avrupa’nın kabine usulü uygulanmaya başlanmıştır. DİVAN ÜYELERİ 1-Padişah 2-Vezir-i azam 3-Vezirler 4-Kazasker 5-Defterdar 6-Nişancı 7-Kaptan-ı Derya 8-Şeyhülislam 9-Reisülküttap VEZİR-İ AZAM (SADRAZAM) Padişahın mutlak vekili olan sadrazam, padişahtan sonra (maliye ve yargı dışında) tüm devlet işlerinden sorumluydu. Padişahın mührünü (mühr-i hümayun) taşırdı. Sadrazam konaklarına Paşa kapısı veya Babıali denirdi. Sadrazam padişahın katılmadığı seferlere serdar-ı ekrem unvanı ile komutanlık yapardı. II.Mahmut, sadrazamlığı kaldırarak yerine başvekalet makamını oluşturdu. VEZİRLER Sancak beyliği ve beyler beyliğinde bulunan tecrübeli devlet adamlarından seçilirdi. Vezirlerin sayısı Kuruluş Devri’nde en fazla üç iken, Yükselme Devri’nde yediye çıkarılmıştır. Sadrazama yardımcı olurlardı. En kıdemlisi sadrazam olurdu. DEFTERDAR Maliye işlerine bakar, bütçeyi hazırlardı. Fatih zamanında sayıları Anadolu ve Rumeli defterdarı olarak ikiye çıkarılmıştır. KAZASKER Adalet ve eğitim işlerine bakardı. Büyük davalara bakan kazaskerler, kadı ve müderrislerin atamalarını yaparlardı. Yükselme döneminde, Anadolu ve Rumeli kazaskeri olmak üzere sayıları ikiye çıkarılmıştır. NİŞANCI Padişah fermanlarını yazar, ferman ve beratların üstüne padişah tuğrasını çekerdi.Ayrıca tapu ve kadastro işlerini yürütürdü. Fethedilen arazileri yazar, dirlikleri dağıtır ve bunları tapu defterlerine işlerdi. MÜFTÜ (ŞEYHÜLİSLAM) 16. yüzyıldan itibaren Divan üyesi oldu. Devletçe yapılan işlerin, savaş, barış ve idam kararlarının dine (şeriata) uygun olup olmadığına kara verileceği zaman toplantılara katılırdı. Şeyhülislamlar padişah tarafından atanır ve ölünceye kadar makamlarında kalabilirlerdi. Padişah ve sadrazamlar şeyhülislamdan fetva almadan kimseyi idem ettiremezlerdi. KAPTAN-I DERYA Yükselme döneminde Divan üyesi oldu. Donanmadan sorumlu Deniz kuvvetleri komutanıdır. REİSÜLKÜTTAP Önceleri Nişancıya bağlı iken 16. yüzyıldan sonra dışişleri ile ilgili yazışmalardan sorumlu olan Divan üyesi olmuştur. İSTANBUL’UN YÖNETİMİBaşkentin idaresinden birinci derecede sadrazam sorumlu idi. Güvenliğine Yeniçeri Ağası ve subaşılar, belediye hizmetlerine Şehir emini, adalet işlerine İstanbul kadısı bakardı. ÜLKE YÖNETİMİ 1-Eyaletler (Vilayetler) (Yöneticisi: Beylerbeyi) 2-Sancaklar (Yöneticisi: Sancak beyi) 3-Kazalar ve Köyler (Yöneticisi: Kadı) Eyaletler üç bölüme ayrılır: 1-Merkeze bağlı yıllıksız eyaletler (Salyanesiz): Bu eyaletler dirlik sistemine göre has, zeamet, tımar olarak bölümlere ayrılmıştır. 2-Yıllıklı eyaletler (Salyaneli): Bu eyaletlerin valilerine ve askerlerine salyane adı verilen maaş verilirdi. Ayrıca bunların yıllık vergileri, iltizam usulüyle, mültezimler ( tahsildarlar) tarafından toplanırdı. Mültezim, devlete belli bir peşin para ödeyip, sonra devlet adına bir bölgenin vergisini toplayan kimsedir. Bu tür eyaletlerden alınacak verginin daha önce devlet hazinesine yatırılmasına da iltizam denir. Salyaneli eyaletler dirliklere bölünmezdi. Başlıca salyaneli eyaletler Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Mısır, Yemen, Habeş, Bağdat ve Basra’dır. 3-Bağlı hükumet ve beylikler (İmtiyazlı eyaletler): Merkezden uzak olan bu eyaletlerin yöneticileri kendi halkından seçilir ve padişahın onayı ile atanırdı. Bu eyaletler iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlılara bağlıdılar. Başlıcaları Eflak, Boğdan, Erdel, Lehistan, Kırım ve Hicaz’dır. Bunlardan vergi alınır, gerektiğinde de bu eyaletler asker gönderirdi. TOPRAK YÖNETİMİ Topraklar devlete aitti. MİRİ TOPRAKLAR (DEVLETE AİT TOPRAKLAR) Kullanış amacına göre bölümlere ayrılırlar. Başlıcaları: 1-DİRLİK:Gelirleri devlet hizmetleri veya atlı asker (tımarlı sipahi- cebeli) yetiştirmek şartıyla, komutanlara ve yüksek devlet memurlarına dağıtılan topraklardır. Gelirlerine göre Has, Zeamet ve Tımar olmak üzere üç bölüme ayrılır. A)HAS: Yıllık geliri 100 bin akçeden fazla olan topraklardır. Padişah ve ailesine, şehzadelere, divan üyelerine beylerbeyi ve sancak beylerine verilirdi. Gelirinin her beş bin akçesi için (kılıç hakkı) Cebelü denilen bir atlı asker beslemek zorundaydılar. B)ZEAMET: Yıllık geliri 20 bin akçe ile 100 bin akçe arasında olan topraklardır. Orta dereceli devlet memurlarına verilirdi. C)TIMAR: Yıllık geliri 0- 20 bin akçe arasında olan topraklardır. Savaşlarda yararlılık gösteren sipahilere verilirdi. 2-VAKIF ARAZİ: Bu topraklardan alınan vergiler cami, medrese, imarethane, hastane, kervansaray ve köprü gibi dini, eğitim-öğretim ve sosyal kuruluşlara ayrılırdı. Satılamaz, devredilemezlerdi. 3-MÜLK ARAZİ: Devlet hizmetinde ve askeri alanda üstün başarı gösteren kimselere devletin bağışladığı topraklardır. Bunlar satılıp, miras bırakılabilir veya vakfedilebilirdi. 4-OCAKLIK: Geliri kale muhafızları ve tersane giderlerine ayrılan topraklardır. 5-YURTLUK: Sınır boylarındaki topraklar olup bu amaçla Türkmen boylarına verilirlerdi. 6-MUKATAA: Geliri doğrudan doğruya veya mültezimler aracılığı ile devlet hazinesine giren topraklardır. 7-PAŞMAKLIK ARAZİ: Vergi gelirleri padişahların kızları ve ailelerine bırakılan topraklardır. OSMANLILARDA ALINAN BAŞLICA VERGİLER 1-ÖŞÜR (AŞAR) : Müslümanlardan alınan toprak vergisidir. 2-HARAÇ: Gayr-ı müslimlerden alınan toprak vergisidir. 3-CİZYE: Hıristiyanlardan askerlik yapmadıkları için alınan can ve mal güvenliği (kafa) vergisidir. 4-ÇİFTBOZAN VERGİSİ: Üst üste üç yıl toprağını işlemeyenlerden alınan vergidir. 5-AĞNAM VERGİSİ: Koyun ve keçiden alınan vergidir. 6-AVARIZ (TEKALİF-İ ÖRFİYE) VERGİSİ: Büyük felaketlerde ve savaş gibi olağanüstü durumlarda alınan vergidir. OSMANLILARIN BAŞLICA GELİR KAYNAKLARI 1-Halktan alınan vergiler 2-Gümrük, maden, orman ve tuzla gelirleri 3-Savaşlardan elde edilen ganimetlerin beşte biri 4-Bağlı beyliklerden ve yabancı devletlerden alınan vergi ve hediyeler OSMANLILARIN BAŞLICA GİDERLERİ1-Devlet memurlarına ödenen maaşlar 2-Kapıkulu askerlerine ödenen ulufeler (üç ayda bir verilen maaş) ve ulemaya (bilim adamlarına) ödenen maaşlar 3-Savaş masrafları ve donanma giderleri 4-Askerlere padişah değişiminde dağıtılan cülus bahşişleri (tahta çıkma ikramiyesi) 5-Bayındırlık ve imar faaliyetlerine harcanan paralar PARA POLİTKASI ORDU TEŞKİLATI Osmanlı Devleti’nde ordu üç bölümden oluşmaktaydı. 1-KAPIKULU ASKERLERİ: Merkezde ve sınır boylarındaki kalelerde oturan kapıkulu askerleri üç ayda bir ulufe denilen bir maaş ve her padişah değişiminde ise (Fatih’ten sonra) cülus bahşişi alırlardı. Kapıkulu askerleri başlangıçta savaş esiri olan Hıristiyan çocuklar arasından seçilerek yetiştirilirlerdi. Ancak Ankara Savaşı’ndan sonra Çelebi Mehmet zamanında Devşirme Kanunu ile Hıristiyan halk arasından seçilmeye başlanmıştır. Bu gençler yeteneklerine göre çeşitli askeri ocaklara ya da Enderun’a (saray okulu) gönderilerek sadrazamlık makamına kadar yükselme şansına sahip olmuşlardır. Kapıkulu askerleri, Piyadeler ve Süvariler olmak üzere iki kısımdan oluşurdu. Piyadeleri, Yeniçeri Ocağı, Acemi Oğlanlar Ocağı, Cebeci Ocağı, Topçu Ocağı, Top Arabacıları Ocağı, Humbaracılar, Lağımcılar, Saka Ocağı ve Kapıkulu Süvarilerinden oluşmaktaydı. Süvarileri ise, Sipahi, Silahtar, Sağ ulufeciler, Sol ulufeciler, Sağ garipler, Sol garipler oluştururdu. 2-EYALET ASKERLERİ (TIMARLI SİPAHİLER): Merkeze bağlı eyaletlerde dirlik sahiplerinin beslediği atlı askerlerdir. Bu askerlere cebelu adı verilirdi. Osmanlı ordusunun çoğunluğunu oluştururlardı.Hepsi atlı olup devletten maaş almazlardı.Masrafları dirlik sahipleri tarafından karşılanırdı (Köylülerden alınan vergilerle). Osmanlı dirlik sistemiyle, devlet hazinesinden para çıkmadan büyük miktarda ordunun (tımarlı sipahinin) yetiştirilmesini sağlamıştır. Bu durum devletin ekonomik yükünü azaltmıştır. Eyalet askerlerinin tamamı Türklerden oluşurdu. Eyalet askerleri Akıncılar, Azaplar, Yayalar, Müsellemler,Yörükler, Deliler, Gönüllüler,Beşliler, Sakalardan oluşuyordu. 3-YARDIMCI KUVVETLER: Savaş sırasında Osmanlı Devleti’ne bağlı devlet ve beyliklerden alınan kuvvetlerdir.Kırım, Eflak, Arnavutluk ve Boğdan kuvvetleri gibi. DONANMA : Osmanlı Devleti’nde ilk donanma faaliyetleri Orhan Bey zamanında Karesioğulları Beyliği’nin alınması ile başladı. Karadeniz Fatih döneminde ve Akdeniz Kanuni döneminde bir Türk gölü haline getirildi. Donanma başkomutanına Kaptan-ı derya denirdi. Diğer komutanlara Reis, deniz askerlerine Levent adı verilirdi. MALİYE VE PARA Osmanlıların en büyük gelir kaynağı toprak vergisiydi. Baharat ve İpek yolları Coğrafi keşifler sonucunda önemini yitirdi. Osmanlılar bundan büyük ekonomik zarar gördü. Devletin en büyük gideri, ordu için yapılan harcamalardı. HUKUK SİSTEMİOsmanlılar kuruluşundan beri adalete büyük önem vermişlerdir. Devlet içerisinde dini, mezhebi ve ırkı ne olursa olsun herkes kanun önünde eşit sayılırdı. Osmanlılarda iki tür hukuk uygulanırdı. 1-ŞERİ HUKUK: Kaynağını İslam’dan alan şeriat kurallarıydı. Ancak Osmanlılar bu hukuktaki bazı kuralları yumuşatarak uygulamışlardır. 2-ÖRFİ HUKUK: Kaynağını Türk gelenek ve göreneklerinden alan hukuktur. Özellikle Fatih Sultan Mehmet geçmişte yayınlanan tüm kanunları bir araya getirerek Kanunname-i Al-i Osman adında ilk örfi Osmanlı kanunnamesini oluşturmuştur. Bu konuda Kanuni zamanında da büyük çalışmalar olmuştur. Normal davalara kadı’lar, yüksek devlet görevlileri arasındaki davalara ise kazaskerler bakardı. Gayr-ı müslimlerin davaları kendi kilise ve havralarında çözümlenirdi. EKONOMİK HAYAT Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayanmaktaydı. Ekonomiyi canlı tutabilmek için Venedik, Ceneviz ve Fransız tüccarlarına imtiyazlar tanınmış, kervansaraylar ve karakollarla ticaret yollarının güvenliği sağlanmıştır. Selçuklulardan sonra Osmanlılarda da esnaf ve zanaatkarlar arasında dayanışmayı sağlamak için Loncalar kurulmuştur. Loncaların kuruluş amaçları: 1-Çırak-kalfa-usta anlayışı içinde zanaatkar yetiştirmek 2-Esnaf arasında birliği sağlamak 3-Kaliteli mal üretmek 4-Devlet ve esnaf arasında işbirliği sağlamak, kar oranlarını tespit etmek 5-Üyelerine kredi sağlamak 6-Muhtaçlara yardım yapmak Babadan oğla geçen sanat anlayışı getiren Lonca sistemi, Sanayi İnkılabı’ndan sonra fabrikaların kurulmasıyla önemini kaybetmiştir.